Vloer

“We maken deel uit van een werkelijkheid die we waarnemen, terwijl we die werkelijkheid creëren door te anticiperen op onze waarnemingen.”

George Soros: Theorie van reflexiviteit

Het verhaal

Het stuk speelt zich af tijdens de hoogtijdagen van de handel op de vloer van de Amsterdamse optiebeurs (1987 t/m 11 sep 2001). De eerste werkdag van de pas afgestudeerde econoom Groen valt op de dag na Zwarte Maandag (crash 1987). Vol idealen en academische zekerheden stapt Groen de financiële wereld in. Zijn werk als marketmaker behelst het kopen en verkopen van opties. Dit op het eerste gezicht eenvoudige werk blijkt a hell of a job. Al snel blijkt hij in een aparte wereld beland te zijn van complexe relaties, hiërarchieën en ongeschreven wetten en regels. Alleen het kennen van de theorie is niet genoeg. Elke nieuweling moet zijn plek op de Vloer veroveren. Tijdens zijn “ontgroening” lijkt de vloer meer op het schoolplein van een jongensschool, dan op het kloppend hart van de financiële wereld. Langzaamaan raakt hij er zich van bewust dat het geen spelletje is, maar een gevecht. Zoals in de film Satiricon (Fellini) legt Groen zijn weg af langs de levens van anderen, concullega’s: Mathie, Ninja, King, De Boom, Heks, Broker en God. Na verloop van tijd ontdekt Groen dat ieder zijn eigen intieme relatie tot de markt heeft. Maar die markt gedraagt zich als een ongeleid projectiel, grillig en ongrijpbaar als een femme fatale. Scherend langs de lotsvoorvallen van zijn concullega’s leert Groen dat de markt niet te vatten valt in economische theorieën en formules. Groepspsychologie, emotie en intuïtie blijken net als Zwarte Zwanen (het toeval) even zo bepalend voor de markt te zijn, als voor het leven van de mens.

Structuur en taal

Van Woensel en Königsberger schreven het stuk naar voorbeeld van de volprezen politieserie The Wire (David Simon). Zij laten ons niet een door de gids voorgekauwd groepsreisje maken, maar droppen ons midden in de financiële jungle. De toeschouwer goes native. Vloer heeft een “wilde” structuur, waarin stoere dialogen afgewisseld worden met intieme monologen. We springen in de tijd van verleden naar toekomst, om vervolgens weer in de handeling op de Vloer te belanden. De tijdslijn is doorspekt van nieuwsbeelden uit politiek en economie, alsmede van belangrijke voetbalwedstrijden en natuurrampen. Ondanks de tijdspanne van 13 jaar ontstaat hierdoor een gevoel van tijdloosheid. De dialogen bestaan uit een levende taal die put uit de werkelijke vocabulaire van marketmakers die destijds op de Vloer in gebruik was. Een bontkleurige mix van Nederlands, Engels en beursjargon. Van Woensel is hierbij geassisteerd door medeschrijver Königsberger die zelf jaren op de Vloer heeft gestaan.

Voorgeschiedenis

Decennialang waren de mannen achter de financiële markten grijze muizen in donkerblauwe streepjespakken. Op verjaardagsfeestjes werden zij al snel met desinteresse afgeschreven als iemand die “iets in het bankwezen deed”.  Maar sinds de bankencrisis is de financiële wereld hot. De publieke opinie lijkt een nieuw ras ontdekt te hebben van financiële roofdieren, bloeddorstige hyena’s en überpsychopaten, die door hun immorele wangedrag een wereldwijde crisis ontketend hebben. Grote woorden, belastende beschuldigingen. Maar de nuance is zoekgeraakt. Wie is die man achter de abstracte cijfers van de financiële markten? Dit was de vraag die mij inspireerde om dit stuk te maken. De uitdaging was echter een tastbare vorm te vinden voor zoiets abstracts als de financiële markt. De open outcry optiehandel (vloerhandel) diende hiervoor uitermate geschikt. Het karakter ervan staat het dichtst bij de theatrale werkelijkheid. Niet alleen in termen van publiek, performance en de schrijver, maar ook qua regels. De doorslaggevende reden ligt echter in de kern van de vloerhandel. Open outcry staat voor de meest basale, meest directe uiting van het verschijnsel markt. De wederzijdse interactie tussen de mens en de markt is voelbaar, tastbaar en zichtbaar. De handelaar zit nog niet verscholen in een anoniem kantoor achter een computerscherm. Omringt door schermen met koersen en Reutersbeelden met het laatste nieuws, reageert de vloerhandelaar direct. Je kunt de emotie ruiken aan de zweetlucht van de crowd in de pit. Je ziet de consequentie van iedere individuele transactie terug in koersen wereldwijd. Een unieke wereld met een eigen subcultuur, taal en gebruiken.

Golofastova over het researchtraject voor Vloer

PHRS stelde de financiële middelen beschikbaar voor onderzoek en ontwikkeling van het stuk. In samenwerking met Van Woensel en hulp van Königsberger heb ik gedurende een jaar research gedaan. We zijn gedoken in vakliteratuur en documentaires, maar hebben vooral met mensen gesproken die zelf gewerkt hebben op de Vloer. In totaal zijn achttien mensen geïnterviewd, zowel in Nederland als ook in de VS. Om het handelsgevoel live te beleven, heb ik de laatste, nog bestaande open outcry vloeren ter wereld bezocht: in Chicago (CME en CBOT) en New York (NYSE). Het stuk Vloer is dus een fictieve vertelling, die zich volledig op waarheidsgetrouwe verhalen en karakters baseert. Het absurde en komische loopt hand in hand met het grootse drama van de marketmaker, in zijn gepassioneerde relatie tot het ongrijpbare wezen van die financiële markt… dat vele grote liefdesverhalen uit de geschiedenis kan evenaren.

Pilot (Beurs)Vloer

Pilot (Beurs)Vloer is gehouden op 20 december 2013 in Mercuriuszaal te Beursplein 5.

Spel: Gunilla Verbeke, Jordy Klijn, Leendert de Ridder, Clemens Patijn, Vastert van Aardenne, Stefan Rokebrand, Thijs Steenkamp; Willem Voogd en Christopher Parren.

Initiatiefnemer en Regisseur: Nataliya Golofastova

Dramaturg: Cecile Brommer

Geluidscompilatie: Thijs Steenkamp

Programma:

17:00 Een tour langs de huidige Beursvloer onder leiding van Leen van der Schoor, Senior Manager Facilities NYSE Euronext.

17:30 Gongceremonie in de centrale hal van Beurs met aansluitend woord van dank door NYSE Euronext in de bestuurskamer. 18:00 Hoofdprogramma. Welkomstwoord en inleiding van Alan van Griethuysen, voorheen Executive Director bij NYSE Euronext.

18:10 Pilot project Vloer – geënsceneerde lezing van fragmenten uit theatertekst Vloer door 9 acteurs.

18:50 Nawoord door regisseur Nataliya Golofastova.

19:00 Expiratie Borrel 2013

Dit pilot-event werd mede mogelijk gemaakt door: NYSE Euronext, Frascati Theater, Productiehuis Rotterdamse Schouwburg, Kemna Casting en Het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK)